محقق : ثریا مظفری-علوم آزمایشگاهی
RNA صرف نظر از انواعي که دارد داراي ساختمان خاصي است . برخلاف DNA که ساختمان مارپيچي دو رشته اي دارد RNA معمولا يک رشته اي و تقريبا صاف و بدون تاخوردگي است . علت اصلي عدم تشکيل مارپيچ دو رشته اي RNA مزاحمت فضايي گروه OH متصل به کربن شماره 2- قند ريبوز است که مانع پيچش لازم مي شود . زيرا گروه OH- به طرف داخل محور مارپيچ قرار مي گيرد و مانع ايجاد فرم پايدار مي گردد . بنابراين حتي در مقابل DNA الگو که دقيقا مکمل RNA است ، RNA نمي تواند به شکل مارپيچي به آن متصل شود . همين خاصيت RNA باعث عدم پايداري آن در محيط قليايي مي شود به طوري کهدر محیط قليايي RNA به مونوکلئو تيد ها تجزيه مي شوند . در حالي که DNA در محيط قليايي فقط به صورت تک رشته اي در مي آيد ولي تجزيه نمي شود .
انواع RNA :
m RNA . به صورت تک رشته اي است . وظيفه اصلي پروتئين سازي را بر عهده دارد و حاوي کد هاي ژنتيکي براي ساخت پروتئين مي باشد . پايداري آن کم است به طوريکه گاهي پس از 20 دقيقه به وسيله ي RNase تجزيه مي شود و به همين دليل استخراج m RNA مشکل است . گاهي هنوز ترجمه ي قسمت انتهايي m RNA تمام نشده است که ابتدايm RNA تجزيه مي شود . ولي در يوکاريوتها با مکانیسم هاي خاصي پايداري m RNAافزايش يافته است . به طوريکه گاهي پايداري m RNA در سلول يوکاريوت به 10 ساعت مي رسد .
r RNA : r RNA اصلي ترين اجزا تشکيل دهنده ي ريبوزوم ها مي باشند و نام ريبوزوم نيز از ريبونوکلئيک اسيد گرفته شده است .
RNA هاي ريبوزومي نسبت به m RNA ها پايدار ترند زيرا داراي قسمت هاي مکمل داخلي مي باشند و در داخل سلول به صورت کلاف در مي آيند . هم چنين پروتئين هاي ريبوزومي نيز به آنها متصل مي شوند و باعث پايداري و عدم تجزيه r RNA ها در مقابل RNase مي شوند . r RNA پروکاريوتي شامل s16 – s23- s5- r RNA هاي يوکاريوتي شامل s18 – s28 –s5 – s8/5 مي باشند .
t RNA : t RNAها مولکولهاي RNA کوچک به طول 75 تا 85 نوکلئو تيد هستند که وظيفه آنها انتقال اسيد آمينه به داخل جايگاه خاص ريبوزوم مي باشد . درواقع عمل اصلي ترجمه در پروتئين سازي را t RNA به عهده دارد . زيرا از يک طرف يک کد سه تايي روي m RNA را تشخيص مي دهد و ازطرف ديگر نيز اسيد آمينه خاص مربوط به اين کد سه تايي راحمل مي کند که به زنجيره ي پلي پپتيدي اضافه مي شود . در داخل سلول هاي مختلف تعداد متفاوتي از t RNA يافت می شود . ولي حداقل 20 خانواده از t RNA ها وجود دارد که هر خانواده يک اسيد آمينه را حمل مي کند . شکل دهي t RNA به صورت برگ شبدر مي باشد . اتصال اسيد آمينه به t RNA به وسيله ي آنزيم خاصي به نام آمينو اسيل – t RNA سنتتاز انجام مي شود .
hn RNA: ( heterogeneous nuclear RNA) اين نوع RNA مخصوص سلولهاي يو کاريوت مي باشد که در آنها مواد ژنتيکي در داخل هسته قرار دارند . در داخل هسته RNA در ابتدا به صورت رشته هاي حاوي نواحي کد کننده و غير کننده ساخته مي شود . به نواحي کد کننده اگزون و به نواحي غير کد کننده اينترون گفته مي شود . اين RNA براي تبديل شدن به m RNA بايد فرآيند هاي خاصي را پشت سر بگذارد و قسمت هاي اينترون آن حذف شود . به اين RNA حاوي نواحي اضافي hn RNA گفته مي شود که پس از اتمام فرآيند اصلاح تبديل به mr RNA مي شود .
sn RNA : ( small nuclear RNA) sn RNA قطعات کوچک RNA هستند که در داخل هسته وجود دارند و وظايف مختلفي را برعهده دارند و گروهي معتقدند که اين RNA ها همان پرايمرهاي شروع همانند سازي DNA در سلول ها هستند و گروهي ديگر عمل دخالت در فرآيند اصلاح RNA را به آنها نسبت مي دهند . گروهي نيز اين قطعات را حاصل از اينترون ها مي دانند .
Sc RNA ( small cytoplasmic RNA) . sc RNA ها قطعات کوچک RNA موجود در سيتو پلاسم مي باشند که مانند sn RNA عمل اصلي آنها هنوز مشخص نيست ولي گروهي از دانشمندان معتقدند که sc RNA به عنوان قسمتي از بعضي آنزيم ها عمل مي کنند.
