در اغلب موارد تشخیص این سرطان چندان مشكل به نظر نمی رسد. با کسب اطلاع درباره ی تغییر در اجابت مزاج، درد شكم و یا خونریزی می توان به انجام اقدامات تشخیصی مبادرت ورزید. از طرف دیگر، مدت زمان زیاد مورد نیاز برای تبدیل یك پولیپ به تومور بدخیم، این فرصت را به تیم درمانی می دهد تا بتوانند با برداشتن پولیپ‌ها تا حد زیادی از بروز سرطان جلوگیری كنند.
مهم ترین اقدامات تشخیصی و غربالگری كه تا كنون مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته اند، شامل اقدامات ذیل است:
معاینه؛ تست خون مخفی در مدفوع (FOBT)؛ سیگموئیدوسكوپی انعطاف پذیر؛ تنقیه باریم همراه با تزریق هوا؛ كولونوسكوپی اپتیكال و مجازی؛ آزمایش DNA مدفوع و اندازه گیری ماركرهای خونی.
*سیگموئیدوسكوپی قابل انعطاف:
نمونه برداری ضایعات كوچك حین سیگموئیدوسكوپی امكان پذیر است، اما برداشتن پولیپ‌های بزرگ‌تر (بیش از سانتی‌متر) نیازمند اقدامات بیشتر با كولونوسكوپی است. سیگموئیدوسكوپ قابل انعطاف به طول 60 سانتی‌متر می تواند تا خم طحالی روده (درصورت تمیز بودن روده) را مورد ارزیابی قرار دهد، بدین معنی كه تا حدود دو سوم ضایعات روده‌ای در مردان توسط این روش قابل‌دسترسی است.
*تنقیه باریم همراه با تزریق هوا:
روش DCBE که به دنبال اقدامات آمادگی روده انجام می شود، روش نسبتاً بی خطری بوده و امكان انجام آن در اكثر مراكز درمانی وجود دارد. گرچه بیمار حین آزمایش دردهایی را تجربه می كند، اما به تسكین شدید بیمار احتیاجی نیست و بعد از آزمایش می تواند به كارهای معمول زندگی ادامه دهد. در این روش تمام روده تحت بررسی قرار می گیرد و حساسیت آن در ردیابی تومور كولوركتال حدود 85 درصد است. باریوم انما تنها حدود 50 درصد ضایعات بزرگ تر از یك سانتی‌متر را ردیابی می كند و در مورد پولیپ‌های كوچك تر این عدد پایین‌تر است.
علاوه بر این پاسخ‌های مثبت كاذب این تست در موارد باقی ماندن تكه مدفوع، هوا یا سایر نامنظمی‌های احتمالی مخاط روده مشاهده خواهد شد. تا كنون هیچ مطالعه مشخصی كه به تأثیر این روش بر كاهش مرگ و میر سرطان روده بزرگ دلالت كند در دسترس نیست، اما به نظر می رسد این تست با توجه به حساسیت بالای آن بتواند مقدار زیادی از مرگ و میرها را كاهش دهد. این روش هر 5 سال یك بار توصیه می شود و برای كسانی پیشنهاد می شود كه تمایل به انجام كولونوسكوپی ندارند و لازم است كه تمام روده مورد بررسی قرار گیرد.
*كولونوسكوپی:
كولونوسكوپی روش ارجح و پیشنهادی برای غربالگری است. كولونوسكوپی یعنی بررسی روده توسط کولونوسکوپ(لوله قابل انعطافی که به داخل بدن فرستاده می شود و پزشک توسط آن می تواند داخل روده را ببیند).حساسیت آن برای پولیپ‌های بزرگ تر از یك سانتی‌متر بالای 90 درصد است و تنها پولیپ‌هایی كه در بین چین‌ها یا در موقعیت آناتومیك خاصی قرار داشته باشند، ممكن است از دید پزشك در امان بمانند. در این روش علاوه برردیابی ضایعات امكان برداشتن ضایعه نیز میسر است و در واقع هم یك روش تشخیصی و هم درمانی است و بعد از سن 50 سالگی، هر 10سال یك بار در همه افراد توصیه می شود.
كولونوسكوپی با امكان رؤیت تمام روده، مشاهده پولیپ و برداشتن آن توانسته در میزان مرگ و میر و ابتلای به سرطان روده تأثیر بارزی بگذارد. سیگموئیدوسكوپی، مهم ترین عارضه كولونوسكوپی سوراخ شدگی است، كه حدود 2/0درصد موارد را شامل می شود (دو برابر موارد سیگموئیدوسكوپی). بیماری‌های همراه و سن بالای بیمار احتمال این عارضه را بالاتر می برد. این روش نسبتاً گران بوده و به آمادگی كامل روده نیازمند است. از آنجا كه حین بررسی، تجویز داروهای مسكن و آرام بخش به بیمار ضروری است، بیمار بعد از كولونوسكوپی قادر به انجام فعالیت‌های روزانه نیست و باید استراحت كند.
*كولونوسكوپی مجازی:
كولونوسكوپی مجازی بعد از اقدامات آمادگی روده و تزریق هوا با دستگاه Spiral CT scan انجام شده و امكان مشاهده تمام مخاط روده را به صورت دو بُعدی و سه بُعدی میسر می كند. حساسیت آن در مطالعات مختلف بسیار متفاوت برآورد شده و در مجموع به نظر می رسد حساسیتی تقریباً نزدیك به كولونوسكوپی داشته باشد.
احساس ناراحتی بیماران در این روش نسبت به كولونوسكوپی اپتیكال كمتر بوده، احتیاج به داروهای مسكن ندارد و عوارض آن نیز كمتر است. همچنین انجام آن در زمان بسیار كمتری مقدور است. منتها كلیه بیمارانی كه در آنها ضایعه‌ای یافت شود، باید متعاقباً تحت بررسی بیشتر با كولونوسكوپی اپتیكال قرار بگیرند. با این حال این روش هنوز به عنوان یك روش غربالگری توصیه نمی شود، چراكه احتیاج به اقدامات آمادگی دقیق روده دارد، بسیار گران است، در همه جا در دسترس نیست و همچنین اكثر پزشكان هنوز مهارت تفسیر نتایج آن را ندارند
