مهشید شاهوردی – نگین بصیری (علوم ازمایشگاهی )
معرفی تومور مارکر به صورت کلی :
تومور مارکر ماده ای است که توسط یک تومور یا توسط میزبان یک تومور در پاسخ به ان ایجاد می شود . از نظر کاربردی یا در جهت تمایز دادن بافت سرطانی از بافت معمولی مورد استفاده قرار می گیرد یا بر اساس مقادیر ان در خون و یا ترشحات بدن حضور احتمالی تومور تخمین زده می شود . این چنین مواردی که تحت عنوان تومور مارکر خوانده میشوند در سلول ها و بافت ها و مایعات بدن حضور دارند و با روش های مختلف بیوشیمیایی و مولکولی و…به صورت کیفی و کمی اندازه گیری می شوند. انتی ژن های گروه خونی : کربوهیدرات های گروه خونی توسط انتی بادی های مونوکلونال شناسایی شده اند . فهرست این انتی بادی ها به عنوان مارکرهای سرطان شامل CA 19-9 , CA 50 , CA 27-29 , CA 242 , CA 72-4 می باشد .
تومور مارکر CA 19-9
CA 19-9، یک قطعه کربوهیدراتی ویژه از یک انتی ژن حلقوی است .این انتی ژن کربوهیدراتی یک الیگو ساکارید است که با قند لاکتو – N – فوکوپنتوز سیالیله می شود در واقع این انتی ژن یک گلیکو پروتئین است که بخش قندی ان یعنی لاکتو-N – فوکوپنتوز توسط انزیم 1و 4 فوکوزیل ترانسفراز1 با بخش پروتئینی که همان ساختار انتی ژن است سیالیله شده است .این انزیم محصول ژن لوئیس می باشد. CA 19-9 از نظر ویژه گی های ساختمانی با انتی ژن های گروه خونی لوئیس2 مشابه است از لوئیس a مشتق شده است Le axنام گذاری می شود در سرم این انتی ژن به صورت توده ای از کمپلکس گلیکو پروتئینی با وزن مولکولی بالا (KD 200-1000) وجود دارد .5% از افرادی که فاقد انتی ژن لوئیس a و لوئیس b در سطح گلبول های قرمز خود هستند این تومور مارکر را تولید نمی کنند.
نقش بیو شیمیایی در سلول های طبیعی یا تومور ها و سرطان های مربوطه :
CA 19-9 توسط سلول های نئو پلاستیک که در سرطان ها به مقدار زیادی به داخل جریان خون ترشح شده اند تولید می شود و به تشخیص اولیه بیماری کمک می کند .CA 19-9 برای اولین بار برای شناسایی سرطان کولورکتال به کار گرفته شد اما غالبا بیشتر دربیمارانی با سرطان پانکراس به کار گرفته می شود هم چنین در تشخیص نوع خوش خیم و بدخیم سرطان پانکراس مارکر مفیدی است گزارشات اخیر نشان میدهد که سطح سرمی CA 19-9 غالبا در بدخیمی های گوناگون معدی – روده ای از قبیل کارسینومای معده و کبد و مجاری صفراوی و روده بزرگ و مری و در یک سری شرایط غیر سرطانی مثل بیماری های تیروئید و التهاب روده و پانکراتیت و التهاب مجاری صفراوی و سیروز کبدی افزایش می یابد . افزایش CA 19-9 به همراه CEA نشان دهنده تومور کیسه صفرا هم چنین بیماری های التهابی کیسه صفرا است . حساسیت CA 19-9 در سرطان پانکراس 69% تا 93%و ویژه گی ان 76% تا 99% است . افزایش مقادیر CA19-9ُُ 80% در سرطان پانکراس و 67% در سرطان کبدی – صفراوی و 40 تا 50 % در سرطان معده و 30% در سرطان کولورکتال و 15 % در سرطان سینه دیده می شود . در 10 تا 20 % از بیمارانی که بیماری های خوش خیم پانکراس و بیماری های معدی – روده ای دارند تا 120KU/L افزایش نشان می دهد . میزان افزایش CA 19-9 به درجه پیشرفت سرطان پانکراس بستگی دارد .CA 19-9 هم چنین برای تعیین PROGNOSE بیماری در مراحل اولیه تشخیص مفید است . سطوح افزایش یافته این مارکر میتواند عود بیماری را حدود 1 تا 7 ماه قبل از رادیوگراف ها ویافته های بالینی نشان دهد . درمراحل اولیه بیماری سطح CA 19-9 غالبا نرمال است . بنابراین یک تست غربال گری مناسبی نیست. توزیع ایمنوهیستولوژیک CA 19-9 در بافت ها بیشتر نشان دهنده سرطان بافت است تا بافتی ملتهی یا طبیعی . براورد CA 19-9 در سرم میتواند در بیماری هایی که malignancy بالایی دارند مفید باشد. افزایش پایدارa 19-9 C در سرم بیماری که تحت درمان است می تواند نشان دهنده متاستاز پنهان یا عدم بهبود بیماری باشد . افزایش ماندگار سطح سرمی CA 19-9 می تواند با بدخیمی های پیش رونده و پاسخ های درمانی ضعیف همراه باشد. کاهش CA19-9 نمایشگرPrognoses مطلوب و پاسخ خوبی به درمان است .
سرطان پانکراس : 30-20% از موارد پانکراتیت مزمن میتواند به صورت سرطان پانکراس نمایان شود و می تواند علت ان باشد . در جنوب هند مصرف بیش از حد الکل می تواند علت انواع بدخیمی های پانکراس باشد. اما مواردی از پانکراتیت مزمن در بین افراد شناسایی شده که علت ان ناشناخته است . وجود یک توده در سر پانکراس که می تواند به علت پانکراتیت مزمن ایجاد شده باشد ازنظرکلینیکی وضعیت ناخوشایندی است . اگر توده خوش خیم باشد برداشت توده در عمل جراحی مهم است حتی اگر به نقص پانکراس منجر شود اما در موارد بدخیم عمل جراحی کارایی ندارد. هنوز هم با وجود پیشرفت تکنیک ها تشخیص موارد خوش خیم و بدخیم پانکراس دشوار است. تشخیص خوش خیم و بدخیم بودن بیماری مهم است و می تواند از نمونه برداری های غیر ضروری جلوگیری کند. انتی ژن CA 19-9 مارکر مفیدی در تشخیص و پیگیری سرطان پانکراس است. هر چند سطح CA 19-9 در موارد التهاب پانکراس هم افزایش می یابد . با توجه به این که تشخیص سرطان پانکراس در مراحل اولیه بیماری مشکل است می توان گفت که شیوع و میزان مرگ و میر بیماری تقریبا با هم برابر است. بالاترین مقادیر افزایش یافته CA 19-9 95% در غدد برون ریز پانکراس که انزیم های هضم مواد غذایی را تولید می کنند و مجاری که این انزیم ها را به روده باریک حمل می کنند دیده می شود. متاسفانه وقتی CA 19-9 افزایش پیدا می کند که سرطان در مراحل پیشرفته خودش است .
سرطان ازوفاگوس : شایع ترین سرظان در جنوب افریقا است . هر چند که بیماران علائم بیماری را فقط در مراحل پیشرفته نشان می دهند. در مواردی که تا به حال نشان داده شده 85% از افراد امید به درمان ندارند. در جنوب افریقا افرادی که ریسک بالایی برای ابتلا به این بدخیمی دارند شناسایی شده اند : 1. مردانی که بین 40 تا 60 سال سن دارند 2. افراد سیگاری 3. افرادی که الکل مصرف می کنند تنها با شناسایی سرطان مری در مراحل اولیه می توان این بیماری را درمان کرد . حساسیت CA 19-9 به عنوان یک مارکر برای سرطان ایزوفاگوس 38% و ویژه گی ان 82% است . CA 19-9 حساسیت مناسبی ندارد تا به عنوان یک تست غربال گری برای سرطان مری استفاده شود اما از تومور مارکر های دیگر در این بیماری مطلوب تر است و نقش مهمی در کنترل عود بیماری و پاسخ به درمان دارد سرطان معده : سرطا ن معده یکی از بدخیمی های شایع است . بر اساس امارهای موجود شیوع ان در ایران بعد از سرطان مری در درجه دوم است . تست CA 19-9 حساسیت یا ویژه گی بالایی جهت تشخیص یا ردیابی ادنوکارسینومای معده دارد .
اندازه گیری CA 19-9 : نمونه ازمایش سرم یا پلاسما است .سرم باید به مدت 24 ساعت در دمای 2 تا 8 درجه سانتیگراد تثبیت شود. اگر سرم بخواهد برای مدت طولانی نگهداری شود باید در دمای 20- نگهداری شود .
طریقه جمع اوری نمونه : نمونه خون از طریق فرو بردن سوزن داخل ورید بازو به دست می اید .
اساس تست : سنجش سوزه ایمنولوژیک با روش اتصال انزیمی (ELIZA) مراحل : 1. پلیت اختصاصی یا میکرو پلیت اختصاصی که 72 خانه دارد خانه ها Ag Coated هستند . 2. انتی بادی بر علیه CA 19-9 (در واقع نمونه سرم بیمار است ) 3. انتی انتی بادی CA 19-9 که به یک انزیم متصل است 4. ترکیب سوبسترا-کروموژن 5. کنترل مثبت و منفی از نظر داشتن یا نداشتن سوژه مورد نظر که AB است 6. استاندارد ها و دستگاه Eliza Reader سیستم سنجش انتی بادی مونوکلونال را که در نمونه سرم فرد بر علیه CA 19-9 است به کار گرفته و ان را درون چاهک های کیت به سمت مولکول های انتی ژنیک CA 19-9 هدایت می کند بعد از شست و شو انتی انتی بادی های مونوکلونال CA 19-9 که با انزیم پراکسیداز ترب کوهی کنژوگه شده و در فاز محلول است اضافه می شود . نمونه تست اجازه واکنش متوالی دو انتی بادی را می دهد و نتیجه این که مولکول های CA 19-9 بین فاز جامد و انتی بادی های لینک شده با انزیم ساندویچ می شوند . بعد از دو مرحله مجزای انکو باسیون در دمای 37 درجه سانتی گراد به مدت 90 دقیقه چاهک ها با بافرهایی شسته می شوند تا انتی بادی های باند نشده با انتی ژن جدا شوند . یک محلولی از معرف TMB اضافه می شود و مجددا به مدت 20 دقیقه انکوباسیون انجام می شود در نتیجه یک رنگ ابی تولید می شود . برای متوقف کردن واکنش از محلولی استفاده می شود این محلول رنگ را از ابی به زرد تغییر می دهد . میزان CA 19-9 با میزان و شدت رنگ متناسب است . جذب نوری نمونه با اسپکتروفوتومتر در طول موج 450 نانو متر اندازه گیری می شود
سطح نرمال CA 19-9 در سرم زیر 37 u/ml است. رنج نرمال CA 19-9 که با ازمون نمونه های سرم براورد شده به سلامتی و سن و جنس افراد بستگی دارد . سطح بالایی از این تومور مارکر در بیمارانی که تازه بیماری در ان ها تشخیص داده شده نشان دهنده پیشرفته بودن بیماری است . انتی بادی مونوکلونال که برای CA 19-9 استفاده شده نشان دهنده پیشرفته بودن بیماری است . انتی مونوکلونال که برای CA 19-9 استفاده شده ایجاد واکنش متقاطع با CA 72-4 , PSA , CA 125 , CA 242 , CEA, نمیکند . متاسفانه نقش CA 19-9 در سرطان هایی که علت ان ها ناشناخته است مطالعه نشده است . توضیح: انزیم1و4فوکوزیل ترانسفراز: این انزیم انزیمی است که قندL فوکوز را از یک مولکول گوانوزین دی فسفات فوکوز از دهنده به گیرنده انتقال می دهد. گیرنده می تواند قند های دیگر مثل N استیل گلوکوز امین یا یک پروتئین باشد.اکثریت عظیم این انزیم در دستگاه گلژی متمرکز شده است . به تازگی نشان داده شده است که o فوکوزیل ترانسفراز در شبکه اندوپلاسمی متمرکز شده است. بعضی انتی ژن ها در این گروه مسئول base مولکولی انتی ژن های گروه خونی هستند .
انتی ژن های لوئیس : سیستم انتی ژنی لوئیس یک سیستم گروه خونی است که بر مبنای ژن هایی روی کروموزوم 19 است که پروتئین هایی با فعالیت فوکوزیل ترانسفرازی را تولید میکند . دو نوع از انتی ژن های لوئیس وجود دارد : لوئیس aوb این ها انتی ژنهای گلبول های قرمز هستند که توسط خود گلبول های قرمز تولید نمی شوند . در عوض انتی ژن های لوئیس بخشی از ترشحات اپیتلیال غدد برون ریز هستند که بعدا در سطح گلبول های قرمز جذب می شوند . لوئیس a و لوئیس b می توانند هم زمان روی گلبول های قرمز حضور داشته باشند یا این که هیچ کدام حضور نداشته باشند . فرم ژنوتیپی Le ( a-b+) شایع تر است . انزیم فوکوزیل ترانسفرازی که که لوئیس a را به لوئیس b تبدیل می کند همان انزیمی است که انتی ژن های A یا B یا H باند شده به غشای RBC را برای ورود به جریان خون به فرم محلول تبدیل می کند . افرادی که انتی ژن لوئیس a را دارند گروه خونی ان ها A+ یا B+ نیست اما افرادی که لوئیس b را دارند گروه خونی ان ها یا A+ یا B+ است.
رفرانس :
