فائزه عابدي ،ماندانا ابراهيمي فخار
رشته دندانپزشکي
مقدمه:
گونادوتروپين جفتي انسان يا HCG، هورمون گلکيو پروتئيني است که براي تشخيص حاملگي استفاده مي شود . علاوه بر اين سطح بالايي از اين ماده در خون پس از حاملگي ممکن است نشانه‌اي از بيماري تروفو بلاستيک حاملگي باشد. اين هورمون داراي عملکردهاي متعددي نيز در سلول هاي طبيعي است که به تتفصيل در زير بيان مي شود:
معرفي تومورمارکر
گونادو تروپين جفتي ، هورموني براي مادر و جنين :
گونادوتروپين کوريونيک انساني (HCG) گليکوپروتئيني است که بيشترين مقدار کربوهيدرات را در ميان هورمون هاي انساني داردو ترشح آن بدين ترتيب است که در روز 14 سيکل قاعدگي زنان که تخمک گذاري انجام مي شود ، اگر اسپرم در مجاورت تخمک قرار بگيرد و سلول تخم ايجاد شود اين سلول شروع به تکثير کرده و بلاستوسيت ها را بوجود مي اورد در اطراف سلول هاي بلاستوسيت ، سلول هاي تروفوبلاست و سپس سلول هاي سن سشنيو توفوبلاست بوجود مي ايد که اين سلول ها اولين سلول هايي هستند که HCG را توليد مي کنند . علاوه بر اين سلول ها برخي از بافت هاي جنيني مثل کليه نيز اين هورمون را مي سازند.
HCG در طول 9 ماه حاملگي توسط جفت توليد مي شود که ميزان آن در ابتداي حاملگي کم ولي در روزهاي 60-80 (ماه دوم ) توليد /ان در بالاترين حد خود انجام مي گيرد و بعد از آن مجددا کاهش مي يابد ولي هرگز به صفر نمي رسد
ساختار شيميايي
اين هورمون از 2 زير واحد (αو β ) ساخته شده که هر دو براي اتصال آن به گيرنده هايش در جسم زرد و بيضه مورد نياز است . زير واحد α با 92 اسيد آمينه در ساير هورمون هاي گليکوپروتئيني همانند LH، FSH و TSH نيز يافت مي شود . اما اين زير واحد β با 145 اسيد آمينه مي باشد که سبب فعاليت متابوليک اختصاصي اين هورمون مي گردد. اين دو زير واحد با پيوند هاي غير کوالان و با کمک نيروهاي الکترواستاتيک و هيدروفوبيک ساختار شيميايي در کنار هم قرار مي گيرند.
نقش بيوشيميايي در سلول هاي طبيعي يا تومور
شناخته شده ترين عملکرد بيولوژيک HCG احيا و حفظ جسم زرد که همان تداوم توليد پروژسترون است مي باشد . پروژسترون توليد شده از جسم زرد بر روي سلول هاي ديواره رحم اثر گذاشته و با جلوگيري از ريزش آن زمينه را براي لانه گزيني و شروع حاملگي محيا مي سازد . در روز 22 ، لانه گزيني انجام مي شود و با تشکيل جفت توليد هورمون هاي HCG و پروژسترون توسط سلول هاي جفتي آغاز مي گردد . علاوه بر ان HCG ترشح تستوسترون توسط بيضه جنين را نيز تحريک مي کند . و تقريبا در همان زماني از حاملگي که ميزان ترشح HCG به بالاترين حد خود مي رسد ترشح تستوسترون از بافت بيضه جنين نيز در بيشترين مقدار خود است پس در يک زمان بسيار مهم از تمايز جنسي جنين مذکر HCG که از سن سيشيوتروفوبلاست وارد پلاسماي جنين مي شود به عنوان جانشين LH ، تکثير سلول هاي ليديک بيضه و ساخت تستوسترون را به منظور تمايز جنسي مذکر تحريک مي کند.
از ديگر عملکرد هاي HCG تحريک ترشح ريلاکسين از جسم زرد است . گيرنده هاي LH-HCG در ميومتر بافت عروقي رحم يافت مي شود همچنين HCG ممکن است که سبب افزايش اتساع عروق رحم و شل شدن عضلات ان شود.علاوه بر آن مي توان با جستجو ي وجود يا عدم وجود HCG در نمونه ادرار يا خون حاملگي را تشخيص داد.
ارزش تشخيصي
با توجه به اينکه ميزان نرمال اين هورمون در خون mlu/ml 5 است مي توان با اندازه گيري ميزان آن برخي حالات پاتوژنيک را نيز مشخص کرد.
-کاهش هورمون از ميزان طبيعي (mlu/ml 5 ) مطرح کننده احتمال سقط جنين و حاملگي خارج از رحمي (ectopic pregnancy ) مي باشد .
– افزايش سطح اين هورمون در خون بيش از حد طبيعي آن نيز احتمال بروز بيماري ها و تومور هاي زير را بيان مي دارد:
1) تروفو بلاسيک : بيماران مبتلا به آن اکثرا تا هفته 3 و معمولا تا هفته 6 داراي منحني غير طبيعي اين هورمون اند در اين بيماري شواهد بيوشيميايي و باليني هاپيرتيروئيدي يافت مي شود که ناشي از تحريک غده تيروئيد مادر در اثر مقادير بالاي hcg مي باشد .
2) کارسينوماي جفتي chorio carcinoma
3) کارسينوماي اوليه تخمدان
4) مول هيداتي فرم hydatidi form mole
5) بعلاوه در سرطان هاي غير تروفوبلاستيک مانند سرطان هاي پستان ، بيضه ، ريه و لوله گوارش از زنجيره β هورمون hcg به عنوان مارکرتومور استفاده مي شود.
روش هاي مختلف اندازه گيري hCG:
1)روش ممانعت از آگلوتيناسيون غير فعال ذرات لاتکس Passive latex agglutination inhibition
2)روش آگلوتيناسيون غير فعال ذرات لاتکس Reversed passive latex agglutination
3)روش الايزا
4)روش رادیوایمونواسی
که در ميان روش (4) دقيقترين و حساسترين و روش (1) متداولترين روش آمايشگاهي مي باشد.
شرح روش (1):اين آزمايش با استفاده از کيت و در دو مرحله انجام مي شود:
روش کيفي:بروي اسلايد زمينه سياه ،يک قطره از نمونه ادار خانم،يک قطره کنترل مثبت و يک قطره کنترل منفي را اضافه کرده و به هرکدام از آنها يک قطره آنتي بادي ضد زنجيره بتا هورمون hcg اضافه مي کنيم .با اپليکاتور دو قطره را مخلوط کرده و در مرحله دوم به هرکدام از مجموعه ها ذرات لاتکس را اضافه کرده .پس ار 2 دقيقه در نمونه ادار مورد آزمايش اگر ذرات آلگوتينه مشاهده شد نشان دهنده عدم وجود هورمون hcg و حامله نبودن شخص استو برعکس.
روش کيفي :براي محاسبه مقدار نسبي هورمون hcg در ادرار مي بايست ابتدا ،نمونه ادرار را در لوله هاي آزمايش ،با سوم فيزيولوژي ، به ترتيب 1/2،1/4، 1/8 و غيره رقيق کرد.سپس از هرکدام از لوله ها يک قطره برداشته و بر اساس روش کيفي براي وجود يا عدم وجود hcg بررسي کرد. آخرين قطره اي که در آن آلگوتينا سيون مشاهده نشود به عنوان تيتر هورمون hcg آن ادرار در نظر گرفته مي شود.در نهايت مقدار هورمون را از فرمول زير محاسبه مي کنيم: v.d.s
حجم ادرار بر حسب ميلي ليتر:v مخرج کسر تيتر هورمون :d حساسيت کيت :s
منابع:
کتاب هاي:بارداري و زايمان ويليافرو دولين و کتاب بيماري هاي غدد و متابوليسم هاريسون
وب سايت:
