مرجان موذنی
علوم ازمایشگاهی ورودی مهر90
چکیده :
آلفافیتوپروتئین یاAFP یکی از اولین globulin هاست که در سرم پستانداران درطول تکامل جنین ظاهر می گردد و دراوایل زندگی رویانی پروتئین سرمی غالب است. آلفا فیتو پروتئین جزو پروتئین های انکوفتال است .پروتئین ها انکوفتال به دسته ای از پروتئین ها گفته میشود که هم در در دوران جنینی وهم توسط بعضی از تومورهای بد خیم ترشح میشود . این پروتئین به طور نرمال توسط کیسه زرده وکبد جنین تولید میشود . AFPیک پروتئین مهم جنینی در سه ماهه او زندگی است ودر یک سالگی به پایین ترین سطح خود میرسد. در حالت طبیعی AFP در بزرگسالان در پایین ترین سطح خود قرار دارد در بیش از 90درصد مبتلایان به سرطان هپاتو سلولار اولیه(هپاتوما) مقادیرسرمی ان افزایش میابد. هرچه تومور بزرگتر باشد مقدار AFPبیشتر است درصورت پاسخ سرطان به درمان سطح این ماده کاهش میابد. اگرچهAFPبرای هپاتوما اختصاصی نیست ودر موارد دیگری نیز افزایش میابد ولی مقادیر بسیار بالایی از ان برای هپاتوما ارزش تشخیصی دارد .
ساختار شیمیایی:AFP مشابه آلبومین است و تقریبا 4 درصد از آن را کربوهیدرات تشکیل میدهد و وزن تقریبی ملکولی آن 70 کیلو دالتون است.پروتئین اصلی در سرم جنین است و عمدتا توسط کبد و کیسه زرده سنتز میشود.AFPدر الکتروفورز سرم جنین یا نوزاد بین البومین وAATقابل مشاهده است.
روش های اندازه گیری: انجام امینو سنتز نیز به منظور اندازه گیری آفافیتو پروتئین مایع امنیوم توصیه میشود . در زنان باردار مقدار الفا فیتو پروتئین در هفته 14 به تدریج شروع به افزایش میکند. این حالت تا یک الی 2 ماه قبل از تولد ادامه یافته و سپس به تدریج کاهش میابد.
نقش بیوشیمیایی:
آلفافیتوپروتئین یاAFP یکی از اولین globulinاست که در سرم پستانداران درطول تکامل جنین ظاهر می گردد و دراوایل زندگی رویانی پروتئین سرمی غالب است.AFP در سرم بزرگسالان در طول بزرگسالان در طول بعضی از شرایط پاتولوژیک ظاهر میگردد. معمولا AFPخون یک زن باردار مقدار پایینی است و به طور معمول در خون مردان سالم و یا زنان غیر باردار این ماده یافت نمیشود. ودر صورت وجود این ماده در خون این افراد بسیار اندک است . از روی مقدار AFPخون یک زن باردار میتوان جهت تشخیص بیماری ها یا شرایط خاص استفاده کرد و میتوان تشخیص داد که ایا جنین دچار مشکلاتی از قبیل مسدود شدن کانال نخاعی،انسفالی یا سندروم داون و موارد خیلی نادر مانند سندروم های کروموزومی (تریزومی)یا امفالوسل که یک نقص مادر زادی در دیواره شکمی است ،هست یا نه.
ارزش تشخیصی و بیماری مربوطه:
اندازه گیریAFP در مایع آمنیوتیک و خون مادر در تشخیص Neural tube deffectواجد اهمیت است. افزایش AFPدر سرم یا مایع امنیوتیک نشان دهنده احتمال نقص در دیواره شکمی یا با ز بودن لوله عصبی در جنین است.غلظت AFPدر شرایط زیر نیز افزایش میابد :
1.جنین های متعدد
2.مرگ جنین
3.خون ریزی های جنینی_ مادری
4.تخمین نادرست سن حاملگی
AFPدر 80 درصد موارد در کارسینوم هپاتوسلولار،50 درصد در Tumors germ cellو همچنین در هپاتوبلاستومای کودکان افزایش میابد. در سایر نئوپلاسم ها مانند سرطان ژرم سل یا کیسه زرده ،تخمدان ،تومور سرطان جنینی یا ژرم سل بیضه ،ودر موارد کمتر لنفوم، بیماری هوجکین ،رنال سل کارسینوما RCCسرطان های معده، ریه و پستان وهمچنین بیماری های کبدی غیر سرطانی مانند سیروز وهپاتیت مزمن فعال باعث افزایش AFP میشوند. اگر جنین دچار تریزومی 18یا 21 باشد غلظت ان در سرم مادر کاهش میابد. کمبود نادر ژنتیکی AFP به نظر نمیرسد که هیچ گونه عواقب بالینی به دنبال داشته باشد. در مسدود شدن کانال نخایی(Spina bifida)چنان چه میزان AFPموجود در خون زودتر از 15 هفتگی مورد بررسی قرار بگیرد،قابل اطمینان نیست.از روی AFPموجود در خون به همرا ه نتایج دو تست دیگر به نام های استریول و HCGمیتوان سندروم داون را تشخیص داد.هنگامی که این سه تست با هم انجام شوند به ان تست تریپل میگوییند.این تست اسکرین (تشخیص)مشکلات جنینی ،بسیار دقیق تر از تست AFPاست. کاهش AFPدر افراد مبتلا به سرطان کبد یا انواع دیگر سرطان ها نشان دهنده ی پاسخ مطلوب فرد به درمان است.
علل انجام تست الفا پروتئین :1.اسکرین جنین یک زن باردار جهت تشخیص مشکلات مغزی یا نخاعی. این نقایص از هر 1000مورد حاملگی تنها در 2مورد رخ میدهد.باید این تست در بین هفته های 15 تا22 حاملگی انجام شود.
2. اسکرین جنین یک زن باردار جهت تشخیص سندروم داون:سطح پایینAFPدر 60 درصد موارد میتواند نشانه سندروم داون باشد.اما هنگامی که نتایج تست الفا فیتو پروتئین همراه با نتایج دو تست استریول و HCGمورد بررسی قرار گیرد،احتمال تشخیص سندروم داون تا 80 درصد افزایش میابد
3. اسکرین سرطان کبد(هپاتوما)در میان افراد مبتلا به سیروز یا هپاتیت Bمزمن :قبل از انجام این تست نیاز به امادگی خاصی نیست و خون گیری این تست مانند سایر ازمایشات است.
مقادیر AFPدر زنان سیاه پوست معمولا کمی بالاتر از زنان سفید پوست است .برای تخمین صحیح سن جنین لازم است مقدار AFPرا به دقت اندازه گیری کرد.اندازه نرمال مقدار AFP برای هر خانم بر اساس وزن،نژاد ،وضعیت دیابت(یعنی این که ایا شخص نیاز به تزریق انسولین دارد) و سن جنین وی تنظیم شده است.اگر طی سونوگرافی تخمین سن جنین تغییر کند باید مقدار AFPرا دوباره با ان تطبیق داد.
عوامل تاثیر گذار بر روی الفا فیتو پروتئین: سیگار کشیدن باعث افزایش مقدار AFPخون میشود و نگه داری بد و نامناسب خون در یخچال و الوده بودن خون از دلایلی هستند که میتواند در نتایج تست اختلال ایجاد کنند .چنانچه نتایج AFPغیر طبیعی باشد باید تست های اضافه دیگری را نیز انجام داد.برای ارزیابی AFPغیر طبیعی از سونوگرافی استفاده میشود.سونوگرافی علاوه بر اینکه مواردی از قبیل چند قلو زایی و تخمین سن جنین را مشخص میکندريا،علت افزایش مقدارAFP خون را هم نشان میدهد.درصورتی که با سونوگرافی نتوان علت AFPغیر طبیعی را تشخیص داد باید امینو سنتزیز انجام شود. مقدار AFPموجود در مایع امنیو تیک را میتوان به کمک امینو سنتزیز اندازه گیری کرد .
منابع:
بیوشیمی بالینی تیتز.جلد اول ترجمه دکتر هوشنگ امیر رسولی
بیوشیمی بالینی تالیف دکتر هوشنگ امیر رسولی
