دزآزما

گردآورنده:مریم مهوری- رشته پزشکی

خلاصه:

آدرنوکورتیکوتروپیک هورمون از هیپوفیز ترشح می‌گردد و عمل اصلی آن تحریک رشد و تولید استروئید از کورتکس آدرنال می‌باشد. هورمون CRHترشح ACTH را از هیپوفیز افزایش می‌دهد. افزایش ACTH ایجاد کننده سندرم کوشینگ است و کاهش آن بیماری آدیسون را بوجود می‌آورد. چون ACTH ترشح دوره‌ای و ضربانی دارد و نیمه عمر آن کوتاه است، اندازه‌گیری اتفاقی آن قابل اطمینان نیست و در صورت شک به آن در اولین قدم باید سطح کورتیزول چک شود.

معرفی مولکول:

مولکول کوچکی است که نیمه عمر آن در گردش خون کوتاه است (7 تا 12 دقیقه) از پیش ماده پرواپیوملانو کورتین (POMC) که از هیپوفیز ترشح می‌گردد ساخته می‌شود.

ساختار شیمیایی:

ACTH با افزایش تحریک کلسترول به پروگنولون، ساخت و آزادسازی هورمون‌های استروئیدی فوق کلیه را زیاد می‌کند. همچنین با افزایش ساخت پروتئین وRNAرشد قشر را زیاد می‌کند.

اثرات بیوشیمیایی در سلول هدف:

عمل اصلی آن تحریک رشد و تولید استروئید از کورتکس آدرنال می‌باشد که با اثر بر روی قسمت فاسیکولاتا و رتیکولاریس غده آدرنال حاصل می‌شود.ACTHاز طریق تولید CAMPروی کورتکس آدرنال اثر می‌کند. ACTHاعمال خارج آدرنال نیز دارد که شامل تحریک لیپولیز، افزایش پیگمانتاسیون پوست می‌باشد. که این اثر به خاطر داشتن اسیدآمینه‌های مشابه با MSH ( هورمون محرک ملانین) ایجاد می‌شود.

نشر ورهایش:

هورمون آزاد کننده‌ی کورتیکوتروپین (CRH) از هیپوتالاموس، ترشح ACTH را از هیپوفیز افزایش می‌دهد. CRHو ADH در هسته پاراونتریکولار متمرکز شده‌است و هر دو هورمون ADH و آنژیونانسین اثرات CRH روی آزادسازی ACTH را تقویت می‌کنند. خیلی از انواع استرس‌ها باعث تحریک ترشح ACTHمی‌شود که اثرات آن‌ها از طریق ADH و آنژیونانسین و سیستم عصبی مرکزی هدایت می‌شود.

ارزش تشخیصی و بیماری‌های مربوطه:

• سندروم کوشینگ: تولید بیش از حد ACTH در هیپوفیز یا تولید نابه‌جای آن در تومور را سندروم کوشینگ گویند. که از عمل آن می‌توان به بیماری‌های اولیه هیپوتالاموس، هیپوفیز، ترشح نابجا ACTH توسط نئوپلاسم‌ها از جمله سرطان ریه نام برد.
• آدیسون: دو نوع بیماری آدیسون وجود دارد:

الف) اگر غده فوق کلیه به دلایل وجود مشکل در خود غده به مدار کافی هورمون تولید نکند باعث ایجاد نارسایی اولیه غده فوق کلیه می‌شود.

ب) اگر غده آدرنال تحت تأثیر مشکلات بدن به مقدار کافی هورمون تولید نکند که عمدتاً مربوط به مشکلات هیپوتالاموس و هیپوفیز می‌باشد ایجاد نارسایی ثانویه غده فوق کلیه می‌کند.

روش‌های اندازه‌گیری:

بهتر است 10 تا 12 ساعت پیش از تست ACTH ناشتا باشد. دادن نمونه خون در زمان توصیه شده توسط پزشک ( صبح تا بعداز ظهر) اهمیت دارد. روش انجام این تست با گرفتن خون از بازو می‌باشد.

نمونه‌گیری از سینوس پتروزال تحتانی نیز می‌تواند برای اندازه‌گیریACTH مورد استفاده قرار گیرد. شطح آن در خون از PM11 شروع به افزایش می‌کند و این افزایش تا AM 6- 5 به حداکثر میزان ( 60- 10) می‌رسد پس به طور ثابت کم می‌شود تا به حداقل مقدار ( 10- 5) در عصر برسد.

مقادیر طبیعی در سرم یا ادرار:

چون ACTH ترشح دوره‌ای و ضربانی دارد و نیمه‌عمر آن هم کوتاه است، اندازه‌گیری اتفاقی آن قابل اطمینان نیست، بنابراین در شک به نارسایی آدرنال یا سندروم کوشینگ، دراولین قدم باید سطح کورتیزول چک شود. از اندازه‌گیری ACTHمی‌توان برای افتراق نارسایی اولیه و ثانویه آدرنال استفاده نمود.

ACTH در نارسایی اولیه آدرنال نرمال تا بالا و در نارسایی ثانویه آدرنال ( کم‌کاری هیپوتالاموس – هیپوفیز) کم تا صفر است